Omgaan met schuldgevoelens bij ziekte - 5 tips

Het leven met een chronische ziekte brengt niet alleen fysieke uitdagingen met zich mee, maar ook emotionele. Een van de meest voorkomende en toch minst besproken aspecten is het omgaan met schuldgevoelens. Veel mensen die leven met een chronische ziekte worstelen met gevoelens van schuld, of het nu gaat om de impact op hun geliefden, de veranderingen in hun levensstijl, of het 'anders' zijn. In deze blog vertel ik jou hoe je deze schuldgevoelens kan erkennen, begrijpen en ermee omgaan.

1. Het (h)erkennen van schuldgevoelens

Schuldgevoelens bij chronische ziekte kunnen zich op vele manieren manifesteren:

• Ik voel mij afhankelijk van anderen en ben hen tot last.

• Ik moet steeds afspraken verplaatsen of annuleren omdat ik mij te moe voel.

• Ik kan niet (zo veel) bijdragen aan het inkomen of het huishouden.

• Ik ben niet langer de partner/moeder die ik was.

• Ik haal niet uit het leven wat er uit te halen zou geweest zijn.

• Ik vraag anderen rekening te houden met mijn grens, mijn dieet, mijn structuur, ...

• Ik heb het gevoel dat ik weinig (terug) kan geven.

Het is belangrijk om te beseffen dat deze gevoelens normaal zijn. Wist je bijvoorbeeld dat het één van de meest gegoogelde vragen is rond het omgaan met een ziekte? Je bent dus zeker niet alleen. Het hoort erbij.

2. Begrijp waar je schuldgevoelens vandaan komen

Het begrijpen waar deze gevoelens vandaan komen, is een cruciale stap. Vaak worden schuldgevoelens gevoed door interne en externe verwachtingen. Schuldgevoelens zijn vaak complex en diepgeworteld in onze psychologie en sociale interacties.

Hier zijn enkele belangrijke aspecten die kunnen meespelen in jouw gevoel van schuld:

• Sociale en culturele normen: We leven in een samenleving die grote waarde hecht aan gezondheid, productiviteit en onafhankelijkheid. Wanneer een chronische ziekte deze aspecten beïnvloedt, kan je je onbewust schuldig voelen omdat je niet voldoet aan deze sociaal-culturele normen. Het is belangrijk om te erkennen dat deze normen niet altijd de complexiteit van individuele menselijke ervaringen weerspiegelen en erg onrealistisch zijn. Maak verbinding met wat jij belangrijk en waardevol vindt, in de plaats van je te richten op de (ziekmakende) verwachtingen om je heen.

• Persoonlijke verwachtingen en identiteit: Vaak hebben we een beeld van wie we zijn en wat we moeten kunnen. Een chronische ziekte kan je zelfbeeld en eigenwaarde uitdagen. Je hebt het gevoel dat je jezelf bent kwijtgeraakt. Dit leidt tot gevoelens van falen of ontoereikendheid, en daarmee gepaard gaande schuldgevoelens. Wijs omgaan met een chronische ziekte houdt daarom ook altijd innerlijk werk in rond je identiteit: wie bent ik en wat is mijn plaats in de wereld nu mijn lichaam niet meer meewil? Je identiteit en zelfbeeld afstemmen op je huidige realiteit kan erg belangrijk zijn om schuldgevoelens te verminderen. Eigenlijk gaat het om je weer heel en waardevol voelen, ook mét je ziekte. Als je dit kan ervaren, zullen schuldgevoelens veel minder op de voorgrond staan.

• Relaties met anderen: De dynamiek in relaties kan veranderen als gevolg van chronische ziekte. Er kan schuld ontstaan door het gevoel anderen te belasten of niet meer in staat te zijn om bij te dragen aan relaties zoals voorheen. Jij en je omgeving hebben een proces door te gaan van het herdefiniëren van jullie rollen en taakverdeling.

• Vergelijking met anderen: Het is menselijk om onszelf te vergelijken met anderen. Wanneer we ons leven vergelijken met dat van gezonde mensen, kunnen we ons schuldig voelen over onze beperkingen. Het is belangrijk om te onthouden dat ieders levenspad uniek is en niet direct vergelijkbaar. Vergelijk jezelf niét met mensen die gezond zijn, maar eerder met lotgenoten. Het is een oneerlijke vergelijking. Door jezelf op een eerlijke manier te vergelijken met lotgenoten, zal je beseffen hoe dapper je omgaat met je situatie, zal je sneller je eigen kracht opmerken.

• Interne dialoog: Onze interne dialoog speelt een grote rol in hoe we ons voelen. Negatieve zelfspraak kan schuldgevoelens versterken. Leer dus opmerken wanneer je in een zelfkritische, innerlijke dialoog verzeild geraakt en doorbreek deze. Richt je aandacht op wat je wél kan en wat wél lukt.

De kern is vooral dit: laat onrealistische verwachtingen los en leg jezelf niet teveel druk op.

Dit is een proces dat tijd en geduld vergt, maar het is een essentiële stap in het vinden van meer gemoedsrust en acceptatie in het leven met een chronische ziekte.

3. Onderzoek je schuldgevoelens

Het is belangrijk om te beseffen dat je schuldig voelen niet betekent dat je schuldig bént. Je schuldgevoelens zijn niet noodzakelijk een weerspiegeling van de realiteit.

Onderzoek je schuldgevoelens rationeel. Zijn ze gebaseerd op realistische verwachtingen van jezelf of op strenge oordelen ten aanzien van jezelf? Vaak stellen we onrealistische eisen aan onszelf, vooral in moeilijke omstandigheden.

Het kan helpen om jezelf af te vragen: Zou je iemand anders in een vergelijkbare situatie op dezelfde manier als schuldige veroordelen? Of zou je zachter zijn voor die persoon en de complexiteit van diens situatie begrijpen?

4. Communicatie is cruciaal

Open communicatie met familie, vrienden en zorgverleners kan helpen om misverstanden en onuitgesproken zorgen weg te nemen. Het delen van je gevoelens kan ook anderen helpen om je beter te begrijpen en de nodige ondersteuning te bieden.

Deel open en eerlijk wat er in je leeft. Praat met je omgeving over je schuldgevoelens en nodig ook je omgeving uit om te delen wat zij ervaren.

Durf ook je grenzen te stellen en bijvoorbeeld aan te geven welke verwachtingen van je omgeving teveel druk op je leggen en niet haalbaar zijn voor jou.

Maak duidelijke afspraken rond taakverdelingen, bijvoorbeeld in het huishouden. Wees helder naar elkaar in wat wél en niét mogelijk is.

Soms kan het delen van informatie over je ziekte met vrienden en familie helpen om hun begrip en empathie te vergroten. Dit kan bijvoorbeeld artikelen, boeken of bronnen zijn die uitleggen wat je doormaakt.

5. Zelfcompassie is de essentie

Wees mild voor jezelf. Een chronische ziekte is niet iets wat je gekozen hebt en je doet je best om ermee om te gaan. Je hebt niet nog meer druk en hardheid nodig. Je gaat zo dapper om met een erg moeilijke situatie. Je hebt net méér mildheid en zachtheid nodig in wat je doormaakt.

Beoefen zelfcompassie door jezelf te behandelen zoals je een goede vriend zou behandelen in dezelfde situatie. Zou je van een goede vriendin verwachten wat jij nu van jezelf verwacht? Welk advies zou je je beste vrienden geven?

Kan je met andere woorden de lat wat later leggen voor jezelf?

Jezelf de ruimte en tijd geven die je nodig hebt om goed voor jezelf te zorgen?

Mag je voor jezelf kiezen?

Je zelfzorg een prioriteit maken?

Verder groeien

Wil je graag verder groeien in het omgaan met je chronische ziekte of pijn?

Dan is mijn boek 'Levend verlies - omgaan met rouw bij chronische ziekte' misschien iets voor jou.

Wanneer je te maken krijgt met een chronische aandoening, krijg je eveneens te maken met heel wat verlies. Je gaat door een rouwproces.

Je rouwt niet alleen om het verlies van je gezondheid, maar ook om de levensdoelen die niet meer haalbaar lijken, het verlies van je (voltijdse) job, financiële zekerheid, hobby’s, onafhankelijkheid, je vermogen om je huishouden te runnen, bepaalde relaties. Je rouwt om het verlies van je oude leven en je oude 'zelf'.

In dit boek wil ik jou helpen om voeling te krijgen met je eigen rouwproces, met de manier waarop jij jouw rouwproces beleeft. Inzicht in je rouwproces brengt erkenning, zachtheid en troost voor wat je doormaakt. Een besef dat de kwaadheid, verdriet en onrust die je ervaart normale reacties zijn op het verlies van heel wat waardevolle dingen in je leven.

Dit boek is eveneens een praktische gids, boordevol oefeningen, reflecties en tips, die je leren hoé je op een wijze manier met je rouwervaring kan omgaan en je jezelf echt kan toestaan om te rouwen. Aan het einde van het boek maak je voorzichtig weer ruimte voor nieuwe zin en betekenis in je leven.

Meer informatie en bestellen

Liefs,

Tine van Ingelgem

Dag lieve lezer. Mijn naam is Tine. Ik ben werkzaam als psycholoog en psychotherapeut. Ik heb een bijzondere voorliefde voor meditatie, yoga, zingeving en zelfcompassie.

Tevens ben ik opgeleid als hartcoherentiecoach, mindfulnesstrainer, yogadocent en verdiepte me in de polyvagaaltheorie en verliesbegeleiding.

Met De Kunst van het Ziek Zijn wil ik mensen helpen om voluit en sprankelend te leven met hun vermoeidheid, ziekte of pijn.