Levend verlies
Wanneer je te maken krijgt met een chronische aandoening, krijg je eveneens te maken met heel wat verlies.
Je gaat als het ware door een rouwproces.
Je rouwt:
om het verlies van je gezondheid.
om de levensdoelen die niet meer haalbaar lijken.
om het verlies van je werk, hobby’s, bepaalde relaties, ...
om een deel van jezelf dat verloren is gegaan.
Fasen van rouw
In het rouwproces onderscheiden zich een aantal fasen:
Bezorgdheid & zoeken
Tijdens deze fase heerst er een gevoel van bezorgdheid dat er iets ernstig aan de hand is. Je zoekt naar wat er scheelt en naar erkenning van je klachten.
Schok
Wanneer de diagnose gesteld wordt, kan dit voor een schokgevoel zorgen, maar ook voor een gevoel van opluchting. Ook het besef dat herstel niet eenvoudig zal zijn kan het schokgevoel in de hand werken.
Je ervaart in deze fase gevoelens van teleurstelling, onzekerheid, hopeloosheid, schaamte, schuld, ...
Over het omgaan met schuldgevoelens bij chronische ziekte schreef ik een afzonderlijk artikel.
Ontkenning
Je wilt in deze fase zo ver mogelijk weglopen van de realiteit van je lichaam, die als onaanvaardbaar aanvoelt. Je wil je lichaam negeren, je weigert info, en vertelt jezelf en je omgeving ‘ik ben niet ziek’,…
Ook deze reactie is helemaal oké, want het fungeert als een buffer tegen angst! Je ontkenning helpt je immers om de realiteit niet in één keer te hoeven verwerken. Ik schreef er een afzonderlijk artikel over.
Trouwens, ook je omgeving zit vaak mee in de ontkenning. Ook zij kunnen/willen de realiteit vaak niet zomaar aanvaarden.
Verzet & kwaadheid
Dit is een natuurlijke en normale reactie als gevolg van het iemand ontnemen van iets waardevols.
‘Waarom ik?’, is in deze fase een veel voorkomende gedachte.
Je voelt je kwaad op je omgeving, je artsen, je lichaam… Deze kwaadheid is essentieel in je proces, en dien je dan ook te koesteren. Ik schreef er een afzonderlijk artikel over.
Onder de oppervlakte zit echter veel onmacht, pijn, verdriet, schaamte,…
Je ervaart ook gevoelens van jaloezie te aanzien van mensen die met meer vrijheid door het leven kunnen bewegen. Omdat dit één van de minst besproken onderwerpen is met betrekking tot het leven met een chronische ziekte, schreef ik er een afzonderlijk artikel over.
Onderhandelen
Je zoekt naar manieren om te genezen en te ontsnappen aan je pijn. Je blijft bijvoorbeeld onaflatend de ene na de andere dokter bezoeken, hopend op een oplossing.
Enerzijds is het goed te blijven hopen op beterschap, maar anderzijds kan dit de vraag hoe je met je aandoening een zinvol leven zal leiden in de weg staan.
Wanneer een (mirakel)oplossing uit blijft, kan je gevoelens van machteloosheid ervaren: ‘Wat doe ik verkeerd?'
Je uitdaging bestaat er in een evenwicht te zoeken tussen hopen op genezing en verbonden blijven met de realiteit van je lichaam.
Waarheid & verdriet
De realiteit sijpelt binnen: deze ziekte zal niet zomaar verdwijnen.
Op momenten als deze voel je verdriet, depressie, twijfels over je waarde,…
Echter, het mogen voelen van dit verdriet maakt uiteindelijk plaats vrij voor nieuwe perspectieven. Het is dus belangrijk om je verdriet te doorvoelen.
Acceptatie & betekenis
Tijdens deze fase leef je een vol en rijk leven mét je beperkingen.
Je voelt je krachtig, levenslustig, ervaart gemoedsrust en stabiliteit,… Je kan nieuwe levensdoelen ontdekken, nieuwe contacten leggen en een levensstijl aannemen die past bij wat jouw lichaam nu nodig heeft.
Centraal staat het gevoel: Ik ben waardevol zoals ik ben.
Rouw kent geen eindpunt
Hoewel we het graag zouden willen, rouw kent spijtig genoeg geen eindpunt. Het is ook geen lineair proces waarbij je een fase afsluit om je vervolgens doorheen de volgende te ploeteren. Acceptatie is geen eindpunt dat je voor eens en voor altijd bereikt.
In de plaats bewegen we voortdurend doorheen deze verschillende fasen. We cirkelen blijvend rond een middelpunt van aanvaarding.
Hoe bewuster we dit continue proces doormaken, hoe makkelijker het wordt om te navigeren langs- en doorheen nieuwe uitdagingen. Onderweg leren we specifieke vaardigheden aan zoals met zorg communiceren over je ziekte, omgaan met pijnlijke reacties van anderen, of meer algemene competenties zoals meditatie of hartcoherentie. Je kan over elk van deze thema's een afzonderlijk artikel in deze bibliotheek terugvinden.
We ontwerpen echter beetje bij beetje een rijk en vol leven waarin onze beperking ons naar onze innerlijke bron heeft geleid, en we vertoeven daardoor steeds langer in de fase van acceptatie.
Wil je graag meer weten over (chronische) rouw bij chronische ziekte? Ik schreef een boek dat jou helpt om diepgaand inzicht te verwerven in - en met zachtheid te navigeren door - je rouwproces.
Innerlijk groeien doorheen rouw en verlies bij chronische ziekte
Een chronische ziekte kan met andere woorden een diepgaande innerlijke transformatie teweegbrengen. Dat is eigenlijk wat ik iedereen met een chronische aandoening toewens:
In die zin is de ziekte als een verborgen geschenk geweest, een beetje als een kastanje in
een stekelige bolster: het geschenk van innerlijke groei en ontluikende wijsheid. De ziekte
heeft me geholpen om meer thuis te komen bij mezelf. (uit 'Wijs Leven', Tine Van
Ingelgem, 2022).
Doorheen dit complexe proces navigeren is even uitdagend als dat het voldoening kan geven. Ik ervaar het vaak bij cliënten:
Er is in je levensverhaal wellicht een voor en na, een persoon en leven van voor en na je
ziekte.
Middenin dit proces kan het voelen alsof je ‘niemand’ meer bent. Middenin de chaos
van het zoeken naar een nieuw verhaal, een nieuw narratief, een diepere voeling met jezelf,
voel je eigenlijk niet dat je zoekt. Het voelt alsof je in een vergeetput bent gevallen waarin je
geen uitweg ziet. Maar eigenlijk is die vergeetput geen put, het is een doorgang door de
diepe krochten van je ziel, een doorgang met licht aan het einde van de tunnel. Het is de
cocon die je helpt om door te groeien naar een diepere bewustwording van je ware natuur.
(uit 'Wijs Leven', Tine Van Ingelgem, 2022).
Voor zij die hierin ondersteuning wensen werkte ik een groeitraject uit waarin we samen op weg gaan: Wijs Leven met chronische ziekte, vermoeidheid en pijn.
Het pad is onderverdeeld in drie delen:
1) Hoe kan ik omgaan met het verlies van mijn leven als rups?
2) Hoe kan ik er voor mezelf zijn te midden van de vele veranderingen in mijn leven?
3) Hoe kan ik mijn hart openen voor nieuwe mogelijkheden?
Het traject werd bewust online vormgegeven zodat je zo makkelijk mogelijk kan deelnemen, waar je ook bent, en welke je mogelijkheden ook zijn. Tijdens 8 live Zoom-sessies leg ik de essentie uit van elk hoofdstuk, doen we samen oefeningen en reflecties en is er ruimte voor uitwisseling.
Alle oefeningen en reflecties uit het boek werden vertaald naar een werkboek zodat je stap voor stap begeleid wordt in je groeitraject:
Rest mij af te sluiten met deze wens voor elkeen van ons:
Ik voel het verdriet om het leven dat niet geleefd kan worden.
En tegelijk kan ik kiezen om voluit te leven…
Om mijn vindingrijkheid, passie en overgave in te zetten
Om het geschenk van dit leven ten volle te beleven,
op mijn manier.
Tot later.
Tine van Ingelgem
Dag lieve lezer. Mijn naam is Tine. Ik ben werkzaam als psycholoog en psychotherapeut. Ik heb een bijzondere voorliefde voor meditatie, yoga, zingeving en zelfcompassie.
Tevens ben ik opgeleid als hartcoherentiecoach, mindfulnesstrainer, yogadocent en verdiepte me in de polyvagaaltheorie en verliesbegeleiding.
Met De Kunst van het Ziek Zijn wil ik mensen helpen om voluit en sprankelend te leven met hun vermoeidheid, ziekte of pijn.